​Gia đình là nơi để yêu thương, là điểm tựa vững chắc về tinh thần và vật chất cho mỗi thành viên, là nơi để mọi người được thể hiện, bày tỏ tình yêu thương, sự chia sẻ dành cho nhau; gia đình không chỉ là nơi trú ngụ, mà là chiếc nôi nuôi dưỡng tình yêu thương, vun đắp, giáo dục và hình thành nhân cách của con người. Gia đình còn là nơi tiếp thu, giữ gìn và lưu truyền các giá trị văn hóa truyền thống của quê hương, đất nước. Muốn có một xã hội phát triển lành mạnh, trước hết từng gia đình phải phát triển bền vững. Tại Bến Tre, thời gian qua, công tác xây dựng gia đình văn hóa, gia đình hạnh phúc được quan tâm thực hiện đạt nhiều kết quả. Bên cạnh đó, việc phòng chống bạo lực gia đình, bình đẳng giới được sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và Nhân nhân trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên trước ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị trường và sự tiếp nhận thiếu chọn lọc lối sống bên ngoài, một số giá trị truyền thống trong gia đình đang bị mai một và biến dạng. Mối quan hệ giữa các thành viên trong một số gia đình đang trở nên lỏng lẻo và thiếu gắn kết. Qua các kênh thông tin chúng ta có thể dễ dàng kể ra không ít vụ bạo lực gia đình để lại hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại nhiều địa phương trên cả nước, và trong nhiều vụ bạo lực gia đình đó, trẻ em và phụ nữ là những nạn nhân trực tiếp và kết cục rất thương tâm. Nhiều vụ việc bạo lực gia đình được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm, lên án mạnh mẽ trong thời gian dài đã cho thấy mức độ nghiêm trọng, sự xuống cấp về đạo đức, lối sống trong gia đình, đồng thời cho thấy đây là vấn nạn cần cả cộng đồng chung tay đẩy lùi.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới bạo lực gia đình, trong đó một số nguyên nhân chính phải kể đến là khó khăn về kinh tế và ảnh hưởng từ tệ nạn xã hội như đánh bạc, say rượu, sử dụng ma túy,... Tệ nạn xã hội đã ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ và hành vi của các thành viên trong gia đình, đặc biệt thời gian qua có nhiều vụ việc bạo lực gia đình gây hậu quả nghiêm trọng xuất phát từ nguyên nhân người chồng uống rượu nhiều dẫn đến ra tay với vợ, con. Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa nhất là do nhận thức về bình đẳng giới, khi nhận thức sai rất dễ dẫn đến những hành vi sai trái. Trên thực tế, với quan niệm “dạy vợ từ thuở bơ vơ mới về” vẫn còn tồn tại đã tạo ra định kiến giới sâu sắc về vai trò của người đàn ông, người phụ nữ trong gia đình. Ngoài ra, quan niệm đàn ông làm chủ gia đình, đàn ông phải làm việc lớn cũng tạo nên áp lực tinh thần đối với nam giới. Từ đó dẫn đến những hành vi bạo lực bột phát trong gia đình. Về phía bản thân những người phụ nữ, không ít người còn tư tưởng “xấu chàng hổ ai” nên không dám nói ra câu chuyện của gia đình. Đây là rào cản lớn trong công tác phòng, chống bạo lực gia đình. 

Hậu quả của mỗi hành vi bạo lực gia đình dù trực tiếp hay gián tiếp đều tác động và ảnh hưởng xấu đến hạnh phúc của gia đình và trật tự xã hội, để lại những hậu quả nghiêm trọng tới sức khỏe thể xác, tinh thần đối với những người bị bạo hành. Dân gian có câu “Im lặng là vàng” nhưng với những nạn nhân của bạo lực gia đình, im lặng với cái xấu, với hành động sai trái trong ngôi nhà của mình chính là tác nhân cho bạo lực gia đình ngày càng nhiều hơn. Luật Phòng, chống bạo lực gia đình số 13/2022/QH15 đã được thi hành, chế tài xử lý người gây bạo lực gia đình và cách thức bảo vệ nạn nhân cũng đã có đầy đủ. Bên cạnh đó, Luật Bình đẳng giới năm 2006, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, Luật trẻ em năm 2016,…là những cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền và lợi ích của các thành viên trong gia đình, nhất là người cao tuổi, phụ nữ và trẻ em. Vấn đề còn lại là hơn ai hết, chính nạn nhân phải lên tiếng để tự bảo vệ mình.

Là một tổ chức đại diện quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ, trẻ em, các cấp Hội LHPN Việt Nam đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động nhằm nâng cao nhận thức: Bạo lực gia đình là vi phạm pháp luật, vi phạm quyền con người, làm tổn hại đến hạnh phúc gia đình và trái với đạo lý truyền thống văn hóa của dân tộc. Thực hiện Chương trình phối hợp “Trong công tác bảo vệ phụ nữ và trẻ em giai đoạn 2023 - 2026” giữa Hội Liên hiệp Phụ nữ, Công an, Toà án Nhân dân và Viện Kiểm sát tỉnh, các cấp Hội LHPN trong tỉnh đã phối hợp tổ chức nhiều nội dung tuyên truyền nhân các sự kiện như Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3, Ngày Gia đình Việt Nam 28/6, Ngày Quốc tế xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái (25/11) hàng năm, hưởng ứng Ngày Pháp Luật Việt Nam, Tháng hành động vì Bình đẳng giới và phòng ngừa bạo lực trên cơ sở giới, …triển khai thực hiện Đề án “Tuyên truyền, vận động, hỗ trợ phụ nữ tham gia giải quyết một số vấn đề xã hội liên quan đến phụ nữ” trong hệ thống Hội với nội dung trọng tâm là “Phòng, chống bạo lực gia đình, bạo lực trên cơ sở giới. Thành lập và duy trì 515 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng, 38 địa chỉ tạm lánh; 27 đội phản ứng nhanh phòng, chống bạo lực gia đình tại Thành phố Bến Tre và huyện Chợ Lách; duy trì các mô hình hiệu quả trong phòng, chống bạo lực gia đình như: trợ giúp pháp lý, phòng ngừa xâm hại trẻ em, CLB phòng, chống bạo lực gia đình, CLB gia đình hạnh phúc, CLB phụ nữ với pháp luật, …

Để công tác phòng, chống bạo lực gia đình ngày càng đạt hiệu quả, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình số 13/2022/QH15 đã ban hành một số quy định trách nhiệm đối với các cấp, các ngành, mọi gia đình và toàn xã hội cụ thể như sau:

1. Trách nhiệm của cá nhân, gia đình:

Điều 11. Trách nhiệm của thành viên gia đình trong phòng, chống bạo lực gia đình

1. Giáo dục, nhắc nhở thành viên gia đình thực hiện quy định của pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình, hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới và quy định khác của pháp luật có liên quan.

2. Hòa giải mâu thuẫn, tranh chấp giữa các thành viên gia đình; yêu cầu người có hành vi bạo lực gia đình chấm dứt ngay hành vi bạo lực gia đình; tham gia chăm sóc người bị bạo lực gia đình.

3. Phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân và cộng đồng dân cư trong phòng, chống bạo lực gia đình.

4. Thực hiện các biện pháp trong phòng, chống bạo lực gia đình theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

 Trên thực tế đã cho thấy nhiều trường hợp các thành viên khác trong gia đình đã tiếp tay cho hành vi bạo lực như: mẹ xúi con trai giáo dục vợ bằng bạo lực; ông bà yêu cầu phải nghiêm khắc dạy dỗ cháu... Những hành động này phần nhiều không xuất phát từ ý xấu mà chỉ do quan niệm khác nhau của mỗi người, nhưng lại tác động rất lớn đến người thực hiện hành vi bạo lực. Chính vậy pháp luật đã quy định gia đình và các thành viên gia đình phải có những trách nhiệm, phải có sự chủ động nhất định trong phòng, chống bạo lực gia đình: giáo dục, nhắc nhở, hòa giải mâu thuẩn giữa các thành viên, ngăn chặn người có hành vi bạo lực; chăm sóc nạn nhân... Đây là những việc họ hoàn toàn có khả năng thực hiện, còn việc có thực hiện hay không, thực hiện như thế nào thì lại phụ thuộc vào mỗi người, mỗi gia đình, mỗi hoàn cảnh. Đây là trách nhiệm của gia đình và các thành viên.

Điều 5. Luật Phòng, chống bạo lực gia đình quy định về Những hành vi bị nghiêm cấm:

1. Hành vi bạo lực gia đình quy định tại Điều 3 của Luật này.

2. Kích động, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, giúp sức, cưỡng ép người khác thực hiện hành vi bạo lực gia đình.

3. Sử dụng, truyền bá thông tin, tài liệu, hình ảnh, âm thanh nhằm kích động bạo lực gia đình.

4. Trả thù, đe dọa trả thù người giúp đỡ người bị bạo lực gia đình, người phát hiện, báo tin, tố giác, ngăn chặn hành vi bạo lực gia đình.

5. Cản trở việc phát hiện, báo tin, tố giác, ngăn chặn và xử lý hành vi bạo lực gia đình.

6. Lợi dụng hoạt động phòng, chống bạo lực gia đình để thực hiện hành vi trái pháp luật.

7. Dung túng, bao che, không xử lý, xử lý không đúng quy định của pháp luật đối với hành vi bạo lực gia đình.

Những hành vi cấm này không chỉ áp dụng với các thành viên gia đình mà còn áp dụng cả những cá nhân không phải là thành viên gia đình.

Bên cạnh đó, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình còn quy định rõ trách nhiệm của các cá nhân:

Điều 12. Quyền và trách nhiệm của cá nhân trong phòng, chống bạo lực gia đình

1. Được khen thưởng khi có thành tích trong phòng, chống bạo lực gia đình theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng; được bảo vệ, giữ bí mật về thông tin cá nhân khi báo tin, tố giác hành vi bạo lực gia đình; được Nhà nước hỗ trợ để bù đắp tổn hại về sức khỏe, tính mạng và thiệt hại về tài sản khi tham gia phòng, chống bạo lực gia đình theo quy định của Chính phủ.

2. Cá nhân khi phát hiện hành vi bạo lực gia đình có trách nhiệm sau đây:

a) Báo tin, tố giác ngay cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền quy định tại khoản 1 Điều 19 của Luật này;

b) Tham gia bảo vệ, hỗ trợ người bị bạo lực gia đình và các hoạt động phòng, chống bạo lực gia đình ở cộng đồng.

 Những quy định này nhằm nâng cao tính chủ động, tính cực của các cá nhân trong xã hội đối với việc phòng, chống bạo lực gia đình cũng như giúp đỡ nạn nhân.

2. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức khác:

Luật Phòng, chống bạo lực gia đình đã nêu lên trách nhiệm của rất nhiều cơ quan, tổ chức, trong đó có thể kể tới trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, cụ thể:

Điều 52. Trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên

1. Giám sát, phản biện xã hội; tham gia giám sát, phản biện xã hội trong xây dựng, thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình.

2. Tuyên truyền, giáo dục, khuyến khích, động viên thành viên, hội viên, quần chúng nhân dân chấp hành pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình và quy định khác của pháp luật có liên quan. Thực hiện tuyên truyền, giáo dục kỹ năng kiểm soát hành vi bạo lực gia đình trong cơ quan, tổ chức mình và Nhân dân.

3. Kiến nghị những biện pháp cần thiết với cơ quan nhà nước có liên quan để thực hiện pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình và quy định khác của pháp luật có liên quan; tham gia phòng, chống bạo lực gia đình, chăm sóc, hỗ trợ và bảo vệ người bị bạo lực gia đình.

4. Chủ trì, phối hợp phòng, chống bạo lực gia đình theo quy định của Luật này.

Bên cạnh đó, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam - Một thành viên của Mặt trận Tổ quốc cũng được giao một số trách nhiệm, như:

Điều 53. Trách nhiệm của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam

1. Thực hiện trách nhiệm quy định tại Điều 52 của Luật này.

2. Tư vấn, tham gia hòa giải về phòng, chống bạo lực gia đình ở cơ sở; tổ chức thực hiện, kết nối, giới thiệu dịch vụ tư vấn, hỗ trợ người bị bạo lực gia đình.

3. Tổ chức hoạt động hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm hoặc hỗ trợ khác cho người bị bạo lực gia đình.

4. Chủ trì, phối hợp tổ chức cơ sở trợ giúp phòng, chống bạo lực gia đình thuộc phạm vi quản lý; nhân rộng mô hình phòng, chống bạo lực gia đình.

5. Phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để bảo vệ, hỗ trợ người bị bạo lực gia đình là phụ nữ và trẻ em.

6. Phối hợp tổng hợp, báo cáo thống kê về phụ nữ, trẻ em bị bạo lực gia đình và gửi kết quả đến Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Ngoài ra, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình cũng quy định:

- Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về phòng, chống bạo lực gia đình; định kỳ 02 năm một lần hoặc đột xuất báo cáo Quốc hội về công tác phòng, chống bạo lực gia đình.

- Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về phòng, chống bạo lực gia đình và điều phối liên ngành về phòng, chống bạo lực gia đình.

- Bộ, cơ quan ngang Bộ, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về phòng, chống bạo lực gia đình; thực hiện công tác thống kê về phòng, chống bạo lực gia đình thuộc trách nhiệm quản lý của mình và gửi kết quả đến Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

- Ủy ban nhân dân các cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về phòng, chống bạo lực gia đình tại địa phương.

Giáo dục gia đình chính là nền tảng để nuôi dưỡng tâm hồn con người, định hình và phát triển nhân cách, cung cấp tri thức và rèn luyện con người... vì vậy cần chú trọng xây dựng gia đình và phát huy vai trò của giáo dục gia đình trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách mỗi con người. Các tổ chức chính trị-xã hội, gia đình và mỗi cá nhân đã tích cực góp phần trong việc hình thành và phát triển nhân cách con người, đặc biệt là xây dựng chuẩn mực, đạo đức con người Bến Tre ngày càng hoàn thiện. Hy vọng với sự chung tay góp sức của toàn xã hội, sự vào cuộc một cách tích cực của các cấp, các ngành, tình trạng bạo lực gia đình sẽ ngày càng giảm, xây dựng được nhiều gia đình hạnh phúc, ấm no, bình đẳng làm nền tảng cho sự phát triển nhanh và bền vững của xã hội./.

Hạnh Nhiên